روابط فرهنگی ایران و آلمان از یک پیشینه تاریخی برخوردار است. سفر های سیاحان و پژوهشگران متقدم ایرانی و آلمانی و ترسیم دو کشور در سفرنامه ها وخاطرات خود، علاوه بر ایجاد زمینه های شناخت متقابل، تأثیرات فرهنگی ویژه ای را در میان اندیشمندان فرهنگی و سیاسی دو کشور ایجاد نمود.
اندیشمندان، به ویژه فیلسوفان و ادیبان آلمانی از مقام بالایی در میان ایرانیان برخوردارند. قدمت و غنای تاریخی ایران و اندیشه اسلامی ایرانیان نیز برای فرهیختگان آلمانی جذاب و الهام بخش بوده است. از جمله گوته، شاعر شهیر آلمانی در سال 1819 با تأثیر پذیری عمیق از حافظ، شاعر بزرگ ایرانی و اشعار وی، دیوان «غربی- شرقی» خود را به وی تقدیم کرد؛ اثری که تا به امروز به عنوان مرجعی در خصوص تفاهم و درک شرق و غرب از یکدیگر مورد استناد قرار می گیرد.
حجم مطالعات و کتب منتشر شده به زبان آلمانی توسط شرق‌شناسان آلمانی درباره ایران و معارف اسلامی از گستره فراوانی برخوردار است. در این جا صرفاً به نام پروفسور «تئودور نولدکه» شرق‌شناس عالیقدر آلمانی (1836-1931) که در زمینه قرآن پژوهش‌های باارزشی داشته و کتاب «تاریخ قرآن» او که به عنوان منبعی معتبر مورد استفاده پژوهشگران اسلامی قرار می‌گیرد و نیز «فلوگل» شرق‌شناس عالیقدر آلمانی که منبع با ارزش «نجوم‌الفرقان فی اطراف القرآن» را در سال 1842 در لایپزیک به چاپ بسنده می کنیم.
به عنوان نمونه ای از سابقه فعالیت های فرهنگی کشورمان در آلمان از تأسیس آکادمی علمی اسلامی کلنIslamische Wissenshaftliche Akademie می توان نام برد که در سال 1976 با همت شادروان پروفسور عبدالجواد فلاطوری (1925-1995) بنا نهاده شد. هیئت مؤسس آکادمی مزبور ده نفر از روشنفکران دینی ایران بودند که در سال 1976 به منظور معرفی علمی معارف اسلامی در کشور آلمان، این آکادمی را به ثبت رساندند. هدف این فرهنگستان، فراهم آوردن زمینه گفتگوی میان ادیان به ویژه مسیحیت، یهودیت و اسلام و رفع سوء‌تفاهم‌ها و پیش‌داوری‌های نادرست در این زمینه و نیز هموار کردن راه فهم متقابل هر یک از این فرهنگ ها از یکدیگر بود.
فهم مشترکی که بین دو ملت با پشتوانه تاریخی وجود دارد، زمینه های متعددی برای گسترش و تداوم ارتباط بین مردم دوکشور ایجاد کرده است که این ارتباط در صورت های مختلف در جریان است. جمهوری اسلامی ایران با بهره وری از رایزنی فرهنگی، بخش فرهنگی سفارت، مدارس ایرانی در شهرهای برلین و فرانکفورت، مرکز اسلامی هامبورگ، آکادمی اسلامی هامبورگ، و مراکز فرهنگی و اسلامی در برلین، آخن، فرانکفورت و چند شهر دیگر و نیز سایر انجمن ها و سازمان های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی از دیرباز در آلمان نمایندگی می شود.
آلمان نیز با برخورداری از مؤسسه باستانشناسی، انستیتوی زبان آلمانی وابسته به سفارتش در تهران، یک نفر مدرس زبان در رشته «زبان آلمانی»، نمایندگی «خدمات مبادلات دانشگاهی آلمان» (DAAD)، انجمنی پروتستان به مدیریت یک کشیش پروتستان و مدرسه آلمانی، در ایران فعالیت های فرهنگی و مذهبی خود را دنبال می نماید.
در زمینه مبادلات علمی میان آلمان و ایران، همکاری سنتی خوبی بین دو کشور برقرار است. برخی از فارغ التحصیلان ایرانی مدارس عالی آلمان، امروزه به عنوان استاد دانشگاه در حوزه های تدریس و پژوهش های مشترک ایرانی- آلمانی و نیز در جهت تعمیق همکاری های دانشگاهی مشغول خدمت هستند.
در خصوص روابط فرهنگی ایران و آلمان، حوزه هایی چون تولید فیلم های مشترک، تئاتر، سینما، موسیقی، هنرهای تجسمی، و برگزاری هفته فرهنگی به عنوان حوزه های مهم همکاری در روابط دوجانبه مطرح هستند. به علاوه مراکز ایران شناسی و آموزش زبان فارسی در آلمان و مراکز آموزش زبان آلمانی در روابط فرهنگی دوجانبه جایز اهمیت هستند.
در ارتباطات اجتماعی بین دو ملت ایران و آلمان، اقامت و همزیستی ده ها هزار ایرانی در آلمان، تشکیل خانواده های ایرانی و آلمانی، حضور بیش از چند هزار دانشجو و استاد در زمینه ها و سطوح برجسته فرهنگی، علمی و آموزشی برای تحصیل و تدریس در آلمان حایز اهمیت و جالب توجه است.